Flawiusz_JĂłzef Przeciw Apionowi

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tacyt (Hist. V 3), Józef jednak podaje dla Bokchorisa o wiele wcześniejszą datę (tamże
16). Tak samo Diodor (I 65) wspomina wcześniejszego Bokchorisa.
273
Tak też pisze Tacyt: adito Hammonis oraculo". Chodzi o słynną wyrocznię
Amuna (Ammona Ra) w oazie na Pustyni Libijskiej.
274
Wyraz ten opuszcza editio princeps.
275
Por. C. Ap. 2, 121 oraz Tacyta Hist. V, 5 (adversus omnes alios hostile odium).
276
To znaczy: miasto ograbiających świątynie".
277
Wyraz dodany przez Hudsona ze względu na sens.
278
Jest rzeczą uderzającą jak zauważa Reinach że Józef nie podniósł sprze-
czności między wypowiedziami Lizymacha i jego poprzedników dotyczących trędowa-
tych i parszywych (par. 307-308) oraz nieczystych; jeśli te dwie pierwsze grupy zostały
potopione, to %7łydzi mogą być tylko nieczystymi, wygnanymi na pustynię.
PRZECIW APIONOWI
Księga druga
1
O Epafrodycie zob. Wstęp s. 15 n.
2
O Apionie zob. Wstęp s. 11.
3
Mówiąc o starszych", Apion może mieć na myśli starszeństwo urzędowe, a nie
pod względem wieku, jak to rozumie Józef niżej (par. 13).
4
Tak mówi Maneton o Orsasifie (C. Ap. l, 238).
5
Albo: na różnych murach".
6
O obeliskach w Heliopolis zob. Herodot II, 111.
7
To znaczy wklęsła podstawa tarczy słonecznej. Wyraz skafe" używany był na
oznaczenie morskiej konchy hemisferycznej zegara słonecznego.
8
Tekst poprawiony; rękopisy mają: cień (rzucony przez) człowieka", oczywiście
przez figurę ludzką na kolumnie.
9
Według starożytnej legendy:
Siedem miast się spierało o ród poety Homera
Smyrna, Chios, Kolofon, Itaka, Pylos, Argos, Ateny".
Również z Pitagorasa czyniono Samnijczyka, Tyrreńczyka (tj. pochodzącego
z Etrurii), Syrończyka (tj. z Syros), a nawet Tyryjczyka (tj. z Tyru). (Zob. Klem. Aleks.,
Strom. l, 14, par. 62).
10
C.Ap. l, 103.
11
Tamże 305.
12
Apolloniusz Molon (I w. przed Chr.). Józef mówi o nim raz jako o Apolloniuszu
Molonie (2, 79, 145), to znowu jako o Molonie (2, 16, 236) i wreszcie jako o Apolloniu-
szu (2, 148, 262). Pochodził z karyjskiej Alabandy i był wybitnym mówcą rodyjskim.
Sława jego ściągnęła na naukę do niego między innymi Cycerona i Juliusza Cezara. Był
autorem jakiegoś pisma historycznego, z którego Aleksander Polihistor w swym dziele
O %7łydach zaczerpnął wycieczkę antysemicką. (Euzebiusz, Praep. ev. 9, 19.1-3).
13
752-749 przed Chr. Co do daty wyjścia Izraelitów z Egiptu według Manetona
i Lizymacha zob. l, 103, 104 i 306 nn.
14
O czasie założenia Kartaginy zob. l, 108, przyp. 101.
15
Tak ma jedynie editio princeps; lekcja L Lat jest trudna do przyjęcia.
16
Tak mają rękopisy, ale wg l, 126 155 lat i 8 miesięcy.
17
Zob. l, 110nn.
18
Tę liczbę lat podaje Józef w Antiq. 20, 230, ale wg 8, 61 okres wynosi 592 lata,
a według Biblii (l Krl 6, 1) 480 lat. Zob. J.F. Finegan, Handbook of Biblical Chrono-
logy. Principles of Time Chronology in the Ancient World and Problems of Chronology
in the Biblie, Princeton 1964, s. 305, przyp. 14.
19
Wyciąg z dzieła Lizymacha, przytoczony w l, 304 nn, nie zawiera żadnej liczby.
Józefowi zdarzają się takie opuszczenia, które pózniej naprawia.
20
Apion nie mówi tego wyraznie wyżej (por. 21), ale można tak tekst rozumieć.
Reinach sądzi, że %7łydzi mogli ustanowić sabbat (szabat) w Judei na pamiątkę odpoczyn-
ku siódmego dnia, ale odpoczynek nie musiał mieć miejsca w Judei.
21
Jest to Oaza Wielka (Oasis Maior) w górnym Egipcie na zach. od Teb (por. niżej
par. 41).
22
Nie ma powodu wątpić w słuszność twierdzenia Józefa, że Apion urodził się
w jednej z dwóch wielkich oaz egipskich, co jednak nie dowodzi, że był Egipcjaninem
albo naturalizowanym Aleksandryjczykiem. Jak wynika z papirusów, wielu Greków
mieszkających w nomach prowincjonalnych miało obywatelstwo aleksandryjskie bądz
dlatego, że pochodzili oni z Aleksandrii, bądz dlatego, że ich przodkowie byli naturali-
zowanymi Aleksandryjczykami.
23
Dosłownie: fale wyrzucają swe szczątki".
24
Dzielnica żydowska znajdowała się we wschodniej części miasta oddzielonej od
Wielkiego Portu przylądkiem Lochias, na którym wznosił się pałac królewski. Nekropo-
la (tj. miasto umarłych" nazwa starożytnego cmentarza) położona była na zachod-
nim krańcu miasta.
25
Tekst w nawiasie (który tu umieszczają Niese i Reinach) jest, być może,
pózniejszą wstawką autora. W rękopisach znajduje się on na końcu par. 36.
26
Z innych miejsc u Józefa zdaje się wynikać, że odrębną dzielnicę i przywilej
równouprawnienia %7łydzi uzyskali raczej od Ptolemeusza I Sotera niż od Aleksandra
Wielkiego (BJ 2, 488: diadochowie wydzielili im nawet osobną dzielnicę"; Antiq.
12, 8: Ptolemeusz". w Aleksandrii zrównał ich w prawach obywatelskich z Macedoń-
czykami"). Jest niemała literatura na temat tego, czy %7łydzi istotnie byli czy nie byli
obywatelami Aleksandrii. Zob. L.H. Feldman, Josephus, Loeb Classical Library IX,
1965, Jewish Antiquities 19, 281, przyp. b).
27
Albo: rozporządzenia".
28
O tych listach i pismach, o których mowa wyżej, nic nie wiemy. Co do steli
(wspomnianej też w Antiq. 14, 188) z prawami, które %7łydom przyznał Wielki Cezar, to

jak zauważa Reinach w rzeczywistości pochodzi ona od Augusta (REJ 1924, s. 123).
29
Znaczenie nazwy Aleksandryjczycy" wywołało żywą dyskusję między bada-
czami. Edykt Klaudiusza (Antiq. 19, 280-285) głosi: Wiedząc od dawna, że %7łydzi
osiedleni i zwani Aleksandryjczykami mieszkają z Aleksandryjczykami od czasu zało-
żenia miasta (...)". Uderza tu odróżnienie %7łydów zwanych Aleksandryjczykami od Ale-
ksandryjczyków, co może być różnie interpretowane. Szerzej sprawę tę omawia L.H.
Feldman, dz. cyt. ks. 19, 281, przyp. d.
30
Seleukos I Nikator, założyciel dynastii Seleucydów (por. Antiq. 12, 119). W cza-
sie wizyty Tytusa w Antiochii mieszkańcy nieżydowscy domagają się zniszczenia spiżo-
wych tablic z wyrytymi prawami %7łydów (BJ 7, 110).
31
Chodzi przede wszystkim o Antiocha II Teosa (262-247/6 przed Chr.), jak wy-
nika z Antiq. 12, 125. Zob. Schiirer, wyd. 3, III, 81-82 (przypis).
32
Jest to, jeśli chodzi o Iberyjczyków (Hiszpanów), jak podkreśla Reinach, przesa-
da. Hiszpania miała sporo kolonii i municypiów, a Wespazjan nadał w 75 r. całemu pół-
wyspowi ius Latii (Tac., Hist. III, 53, 70: Plin., Nat. hist. III, 4, 30), ale prawa latyńskie
nie dawały jeszcze obywatelstwa rzymskiego. Za Augusta jedynie 50 gmin miało pełne
prawa obywatelstwa rzymskiego. (Zob. Mommsen, Provinces of Rom. Emp. from Cae-
sar to Diocletian, New York 1906, l, 68 n). Wymienieni w tekście Tyrrenowie to ina-
czej Etruskowie.
33
Par. 29.
34
Znowu przesadne stwierdzenie, powtórzone niżej (w par. 72). Wiemy, że zarówno
Ptolemeusze jak i cesarze rzymscy przyznawali rodowitym Egipcjanom gorszą pozycje
niż Grekom. Mogli jednak uzyskać rzymskie prawa obywatelskie, jeśli mieli już obywa-
telstwo Aleksandrii (rzadko zresztą przyznawane zob. List VI Pliniusza do Trajana
z odpowiedzią cesarza, List VII) i pod warunkiem, że nie będą piastować funkcji
dających
dostęp do senatu. Zob. Kasjusza Dion LI, 17, 2; Mommsen, Provinces, dz. cyt. 2, 241 n.
35
Albo: po zbadaniu dzielności i wierności wszystkich narodów" (Reinach).
36
To przesadne stwierdzenie pochodzi chyba od pseudo-Hekatajosa, gdyż nie za
Aleksandra, lecz za Demetriusza II (ok. 145 przed Chr.) dołączone zostały do Judei tyl-
ko trzy małe okręgi Samarii i uwolnione od płacenia podatków. (Por. l Mch 11, 34; 10,
30 i 38).
37
Znów przesada. Józef czerpie tu (i w Antiq. 12, 8) informacje od Arysteasza
i pseudo-Hekatajosa. Z pewnością znajdowały się w Egipcie małe garnizony żydowskie
i może jeszcze przez pewien czas istniał garnizon żydowski za Ptolemeuszów w Elefan-
tine (zob. Schiirer, wyd. 3, s. 22). Jeden z tych obozów w Delcie wspomniany jest w BJ [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download; pobieranie; do ÂściÂągnięcia; ebook; pdf

Wątki