[ Pobierz całość w formacie PDF ]

nia si´ w komunikacji bezpoÊredniej, tak jak Ýywa mowa, i s"uÝy twórcy do prowa-
dzenia dialogu przede wszystkim z w " a s n à w s p ó " c z e s n o Ê c i à. Sformu-
"ujemy to jeszcze inaczej. Tylko te wydarzenia w Ýyciu pisarza, które  mówi"y coÊ
jego wspó"czesnym i które pisarz wykorzystywa" w ten sposób, aby im  coÊ mówi-
"y rzeczywiÊcie, b´dziemy traktowali jako  uÝycie j´zyka biografii. Reakcje Ýy-
wych ludzi, obserwowane lub domyÊlne, dajà pisarzowi poczucie w"asnej toÝsamo-
Êci w danym kolektywie czytelniczym  tu i teraz.
 Moi koledzy, moi krytycy, moi czytelnicy  notuje Zofia Na"kowska w swych
Dziennikach z czasu wojny pod datà 2 IX 42 r.  to by"o coÊ, co mi´ umiejscawia-
"o, co wyznacza"o mi rol´ i stanowisko. KtóÝ wie, gdzie jestem w tej chwili, gdy mór
pad" na wszystko woko"o, [...] jestem kimÊ, co przeminà"  bo nie ma mnóstwa tych,
którzy mi´ okreÊlali. NieobecnoÊç B[oya] nieobecnoÊç N[apierskiego] i B[reitera],
H[ulewicza] i P[iwi’skiego], nieobecnoÊç nawet takich wrogów, jak L[orentowicz]
i K[o"aczkowski]  to przecieÝ odmieni"o mój Êwiat i mnie w moim Êwiecie 9.
Koledzy, krytycy, czytelnicy... W kaÝdej synchronii, w anonimowym zbiorowi-
sku ludzkim, które nazywamy publicznoÊcià literackà, wyodr´bniajà si´ owe niedu-
Ýe wspólnoty skupione wokó" poszczególnych twórców, z"àczone osobliwymi wi´-
zami  o charakterze tyleÝ familiarnym, co i oficjalnym. Tekst zachowania pisarza
16
zak"ada odbiorc´, który czuje si´  w wi´kszym lub mniejszym stopniu  cz"onkiem
takiej wspólnoty, a wi´c nie tylko zna regu"y gry, lecz takÝe chce w niej uczestni-
czyç. Nie tylko umie deszyfrowaç komunikaty synkretyczne (niewerbalne i werbal-
ne), lecz osobiÊcie zaleÝy mu na tym, aby czytajàc ksiàÝki  swojego autora  od-
czytywaç jednoczeÊnie, mi´dzy ksiàÝkami, przekazy specjalne. Gesty i miny, pozy
i dziwactwa, przyjaênie i animozje, fascynacje i przyzwyczajenia. Odbiorca nie mu-
si byç bezkrytycznym entuzjastà pisarza. MoÝe byç  czytamy u Na"kowskiej  tak-
Ýe wrogiem. Chodzi o to, by istnia"a w nim w o l a o d b i o r u, aby zorientowany
w systemie nie ogranicza" si´ do precedensów odnotowanych w tradycji, lecz potra-
fi"  wyczuç indywidualny styl bycia pisarza  takÝe w tym, co stanowi innowacj´
semiotycznà. Z punktu widzenia twórcy t a k i jedynie odbiorca czyni dialog za po-
Êrednictwem biografii procederem w pe"ni op"acalnym.
Tu dotykamy sprawy najtrudniejszej. Bytowanie w jakimÊ kolektywie, który nas
obserwuje, kontroluje i okreÊla, nie stanowi samo w sobie osobliwoÊci biografii pi-
sarskiej. Jednym ze sta"ych i dynamicznych zarazem elementów struktury osobowo-
Êci cz"owieka, powiada socjolog10, jest tak zwana  jaê’ odzwierciedlona , czyli ze-
spó" naszych wyobraÝe’ o tym,  jak postrzegajà nas inni ludzie , jak oceniajà naszà
sylwetk´  naszà  twarz  i w jaki sposób kaÝdy z nas reaguje na te hipotetyczne
oceny. Owa  jaê’ odzwierciedlona stanowi uniwersalny oÊrodek komunikacji mi´-
dzyludzkiej, objawia si´ jako  cudze s"owo na mój temat . OtóÝ dla badacza kultu-
ry literackiej ustalenia socjologii sà jedynie t"em: punktem wyjÊcia.  Kràg najbliÝ-
szych artysty sam przez si´ nie jest interesujàcy. Ostatecznie kaÝdy si´ obraca w ja-
kimÊ kr´gu, nikt nie Ýyje w czapce-niewidce. Obiektem bada’ literaturoznawczych
staje si´ otoczenie artysty zobaczone jako obszar funkcjonowania mechanizmów,
które p r z e k s z t a " c a j à zbiorowoÊç, by tak rzec,  normalnà : n e u t r a l n à
wobec problemów pisarskich  w specyficznà wspólnot´ odbiorczà, zorientowanà
na r o l ´ p i s a r z a i zaangaÝowanà w sprawy literackie.
 Jestem poetà. I to jest we mnie interesujàce  pisa" W"odzimierz Majakowski11
 Kolektyw odbiorczy funkcjonuje poprawnie, gdy twórca rozpoznaje w nim siebie
jako twórc´.  A Tuwim by" poetà  czytamy w szkicu wspomnieniowym Zofii Sta-
rowieyskiej  Morstinowej.  Przede wszystkim poetà. Mia"oby si´ ochot´ powie-
dzieç: wy"àcznie poetà 12.
Jest to, jak powiadam, zagadnienie trudne: i dla pisarza, i dla badacza. Byç poetà
 co to znaczy poza literaturà? Owszem, moÝna  jak chce Leslie A. Fiedler  u"a- [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • alwayshope.keep.pl

    •